Yeni Ay, Yeni Kitap!
Şubat Ayında Konuğumuz Friedrich Nietzsche...
Merhaba sevgili kulüp üyeleri!
Şubat ayının bu ilk pazartesi günü kulübümüzün altıncı kitabını ilan ediyorum, Friedrich Nietzsche’den Böyle Buyurdu Zerdüşt.
Geçtiğimiz ay Arthur Schopenhauer üzerine okumalar ve tartışmalar yapmıştık. Şimdi sırada Nietzsche’nin Schopenhauer’dan etkilenerek geliştirdiği tanrının ölümü, güç istenci, üstinsan ve bengi-dönüş gibi temel fikirlerine odaklanacağız.
Normalden farklı olarak bu kitap üzerinde iki ay (Şubat & Mart) boyunca çalışarak, Zerdüşt’ün yalnızlığını, insanlığın çıkmazlarını ve insanın kendini aşma yolundaki mücadelesini birlikte anlamlandırmaya çalışacağız.
Bir dağın zirvesinde, bulutların üstünde tek başına duran bir bilge, yirmi yıl süren sessizliğin ardından, hakikati insanlığa armağan etmek için vadilere iner…
Tarihsel Arkaplan: Nietzsche ve Böyle Buyurdu Zerdüşt
Friedrich Nietzsche, Böyle Buyurdu Zerdüşt’ü 1883-1885 yılları arasında kaleme aldı. Eser, dört bölüm halinde yazılmış olup, Nietzsche’nin hayatının en üretken fakat aynı zamanda en yalnız dönemlerinden birine denk gelir. O sırada 39-41 yaşlarındaydı ve sağlık sorunları nedeniyle akademik kariyerini çoktan bırakmış, İtalya ve İsviçre'nin çeşitli bölgelerinde inzivaya çekilmişti. Kitabın ilk üç bölümü 1883-1884 yıllarında tamamlandı, dördüncü ve son bölüm ise 1885’te yazıldı ve başlangıçta çok sınırlı sayıda basıldı.
Nietzsche’nin eserleri arasında Böyle Buyurdu Zerdüşt, onun felsefi sisteminin belki de en edebi ve şiirsel haliyle ifade edildiği başyapıtı olarak görülebilir. Bu kitapta, daha önce İnsanca, Pek İnsanca ve Şen Bilim gibi eserlerinde temellerini attığı fikirler doruk noktasına ulaşır.
Zerdüşt, Nietzsche’nin felsefi mesajlarını aktaran bir peygamber figürüdür; onun dilinden insanın eski değerlerden sıyrılıp kendini aşmaya yönelik mücadelesi anlatılır.
Fakat bu kitap, klasik felsefi metinlerden farklı olarak, bir anlatı formunda ve şiirsel bir dille kaleme alınır. Bu yüzden bir değil; iki değil; beş ay okusak muhtemelen bütün metaforları ancak çözümleyebilirdik! Nietzsche, Böyle Buyurdu Zerdüşt’ü tüm zamanların en yüce kitabı olarak nitelendirdi. (Bu ifade size Schopenhauer’un Upanişadlar için söylediği şeyi hatırlatabilir.)
Ancak yayımlandığı dönemde beklediği ilgiyi görmemiş, hatta çağdaşları tarafından anlaşılmamış. Yine de zamanla Nietzsche’nin en etkili ve en çok alıntılanan eserlerinden biri haline geldiği açık.
Zerdüşt Kimdir?
Zerdüşt (Zarathustra), MÖ 1. binyılda yaşadığı tahmin edilen, Zerdüştlük dininin kurucusu olan Pers bilgesidir. Tarihin ilk büyük monoteist (tek tanrılı) inanç sistemlerinden biri olan Zerdüştçülüğün temelini atan bu figür, Ahura Mazda adlı tanrının varlığını ve iyi ile kötü arasındaki kozmik mücadelenin merkezde olduğu bir ahlaki dünya görüşünü savunmuştur. Zerdüşt, kutsal kitabı Avesta'da geçen "Asha" (hakikat, düzen) kavramına büyük önem vermiş, insanları doğruyu seçmeye ve ahlaki bir yaşam sürmeye çağırmıştır.
Nietzsche, eserine kahraman olarak Zerdüşt’ü seçerken bilinçli bir ironi yaratır. Çünkü Zerdüşt, Batı tarihindeki en etkili ahlak sistemlerinden birinin kurucusu olarak görülür; iyi-kötü karşıtlığı üzerine kurulu bir ahlaki düzenin temellerini atan kişidir.
Aksine Nietzsche ise Böyle Buyurdu Zerdüşt’te, ahlakın kökenlerini sorgulayan ve geleneksel ahlaki değerleri altüst eden bir felsefe ortaya koyar. Bu yüzden, ahlaki değerleri tersine çeviren bir felsefeyi, ahlakın temel taşlarından birini atan bir figüre söyletmek ironik ve güçlü bir tercihtir.
Nietzsche, eserin orijinal Almanca metninde "Zarathustra" adını kullanır. Bu, Zerdüşt'ün Batı dillerindeki yaygın formudur ve Nietzsche’nin metninde eski bilgenin adını taşıyan kurgusal bir peygamber olarak geçer.
Zerdüşt’ün Nietzsche’deki versiyonu, tarihsel figürden farklı olarak Tanrı’nın ölümünü ilan eden, eski değerleri yıkan ve insanı üstinsana çağıran bir bilge olarak karşımıza çıkar. Nietzsche, Zerdüşt’ü tarihsel bir peygamber olmaktan çıkararak, kendi felsefesinin sözcüsü haline getirir.
Hangi Baskı & Çeviriyi Okuyalım?
Bende eserin üç farklı çevirisi mevcut:
Mustafa Tüzel çevirisiyle İş Bankası Yayınları
Ahmet Cemal çevirisiyle Kabalcı Yayınları
Turan Oflazoğlu çevirisiyle Cem Yayınevi
Bunlar arasından en iyisi şudur demek hayli zor. Üçüncü öneri, Turan Oflazoğlu, İngilizce’den tercüme etmiş olmasına rağmen aralarındaki bana kalırsa en şiirsel, tiyatral çeviri. Daha sanatsal bir okuma deneyimi için o tercih edilebilir. Ahmet Cemal çevirisi, benim lisans döneminde edindiğim, mutabık kalarak derslerde kullandığımız bir çeviri idi, onu önerebilirim. Mustafa Tüzel çevirisi hakkında ise sanırım şunu demek mümkün — temiz bir çeviri. “Heyecan aramıyorum, ana fikri anlamak istiyorum” diyenler onu da edinebilirler.
“Baskısı yok bulamadım!” açıkcası felsefe odaklı bir kitap kulübünün altıncı ayında kabul ettiğimiz bir yanıt değil! 🤓 Baskısı olmayan kitabı bulma çabası da bu maceraya dahil. İkinci el kitapçıları tarayabilirsiniz — arayan, bulur.
Şubat’ta Nereye Kadar Okuyalım?
Şubat ayı için planımız Üçüncü Bölüm - Gezgin’e kadar varmak olsun. Kitabın yarısına tekabül ediyor.
Yükselmek istediğiniz zaman yukarıya bakıyorsunuz. Oysa ben, yükselmiş olduğumdan aşağıya bakıyorum.
Var mı içinizde hem gülebilen ve hem de yükselmiş birisi?
En yüksek dağlara çıkan, güler tüm yas-oyunlarına ve yas ciddiyetlerine.
Bu Ayın Programı
2️⃣ Gelecek hafta, 10 Şubat Pazartesi günü, kitapla ilgili bir takım video, podcast, belgesel gibi medya içeriğinden oluşan öneri kürasyonu ileteceğim.
3️⃣ 17 Şubat Pazartesi günü, kitaba ilişkin kapsayıcı bir inceleme yazısı yazarak size ileteceğim.
4️⃣ 24 Şubat Pazartesi günü saat 21:00’de ise kitap hakkında üyelere özel online buluşmamız olacak. Okuduğumuz yere kadar olan bölümü tartışacağız.
Sonra bir ay daha! :)
🙌🏻 Kitap kulübü, okuyucu destekli bir oluşum. Bu yüzden tüm içeriklere, üyelere özel sohbet odasına, online buluşmalara ve geçmiş yayınlar arşivine erişmek için mevcut ücretsiz üyeliğinizi, ayda 250 TL karşılığında ücretli üyeliğe yükseltmeniz gerekiyor.
Haftaya pazartesi görüşürüz!
Sevgiler,
Dilara
Selamlar, kitap için sohbet odasını oluşturabilir misin? Şimdiden teşekkürler 🙏